Diyarbakır ve Mardin’i Timur’a Teslim Etmeyen Meşhur Dera Metinan Kalesi

Timur İmparatorluğu döneminde Diyarbakır ve Mardin’in teslim olmayışında büyük rol oynayan 3 bin yıllık tarihi bir kale olduğunu biliyor muydunuz?

Mardin’in Mazıdağı ilçesine 32 kilometre uzaklıktaki Gümüşyuva köyünde bulunan ve 3 bin yıllık Dermetinan ya da Dera Metinan Kalesi, Bizanslılar döneminde inşa edilmiştir. Bizanslılar zamanında yapılan ve 150 metre yükseklikte bulunan bir tepe üzerine kurulan tarihi Dera Metinan Kalesi ve Kilisesi, günümüze ulaşmayı başarmıştır. Bu kalenin en önemli özeliği kapısında Bizans dönemine ait yapılan bir mezarlıktır. Bu mezarlığın duvar kabartmaları orijinal olup günümüze ulaşmıştır. Ancak tarihi kale, ilgisizlik sonucu harabeye dönmüş, restore edilmediği takdirde yok olacak tarihler arasında yer almaktadır. Tarihi kale, Timur’un bölgeyi fethetmesinde Diyarbakır ve Mardin’in teslim olmayışında rol oynadı.

TİMURLENK, DİYARBAKIR’IN FETHİ VE DERMETİNAN KALESİ’NİN SAVUNMASI
Kırsal Gümüşyuva Mahallesinde bulunan Dera Metinan kalesinin yapılış tarihi net olarak bilinmemektedir. Timurlenk tarafından Mardin ve Diyarbakır’ın alınışı sırasında bölgede yaptığı keşifte kendisine geçit vermeyen Dera Metinan kalesinin fethini istediği rivayet edilmektedir. Mardin’den sonra Diyarbakır’ın fethine karar veren Timur, Mezopotamya’ya Karacadağ istikametinden açılan boğaza hakim olma, Mardin ve Diyarbakır’ın birbirine yardım yollarını kapatma, her iki tarafın geçidini emniyet altına almak amacıyla arazi üzerinde keşifler yaptırmış ve ilk iş olarak kendisine geçit vermeyen Dermetinan Kalesinin fethini emretmiştir. Kalenin fethi beklendiği gibi kolay olmamıştır. 150 metre yüksekliğinde bir tepenin üst düzlüğüne inşa edilen tarihi kale, Timur’u uzun zaman uğraştırmıştır.

KALE, BİZANSLILAR DÖNEMİNDEN KALDI
Dermetinan Kalesinde dikkati çeken bir başka özellik, Bizans döneminden kalma, kapısında iki mühür bulunan mermer bir mezarlıktır. Burada duvar kabartmalarının orijinal yapısı oldukça önemlidir. Kale, Bizanslılar tarafından yaptırılmıştır. Sekiz adet burç, gözetleme kuleleri, kuzeye açılan tek kapı ve içerdeki su sarnıçları kalede yaşayan insanların kendi ihtiyaçlarını ve ibadetlerini içeriden temin etmek suretiyle kalenin zaptı güç olmuştur.