Çarpan Elektrik Değil, Faturayı Kesen Şirketler

Zamlar, kesintiler, protestolar… 2021’i elektriğe toplamda yapılan yüzde 21,90’lık zamla kapatan Türkiye için 2022 pek iyi başlamadı.

Bianet’ten Hikmet Adal’ın haberine göre yılbaşında işyerinin kullandığı elektriğe yüzde 168, sanayi birim fiyatlarına da yüzde 156 zam geldi. Ev tüketicileri içinse farklı bir modele, kademeli elektrik tarifesine geçildi. Bu da hanelerin faturalarına en düşük yüzde 49, en fazla da yüzde 125’lik zam olarak yansıdı.

Önce Türkiye’nin dört bir yanından insanlar faturalarını sosyal medyada paylaşmaya, daha sonra da sokaklara dökülmeye başladı.

Artvin’de, Gaziantep’te, Mardin’de, İzmir’de, Diyarbakır’da, Van’da, Ağrı’da, Hakkari’de, Bursa’da, Antalya’da, İstanbul’da kitlesel protestolar yapıldı. Yurttaşlar Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı ve hükümeti istifaya çağırdı. Hatta bazı şehirlerde polis eylemlere müdahale etti.

Elektrik faturası protestolarını Isparta’daki elektik kesintisi izledi. “Enerjisiz şebekemiz kalmamıştır” açıklaması kesintiden ancak 84 saat sonra gelebildi.

Meslek örgütleri ise sorumlu olarak hükümetin kamusal olmayan politikalarını gösterdi. Enerjide dışa bağımlılık vurgusu yaptı. Özelleştirmeleri ve şirketleri işaret etti.

ELEKTRİK DAĞITIM ŞİRKETLERİNİN TEKELİ

Türkiye’nin ihtiyacı olan elektriğin üretim, iletim, dağıtım ve ticaretini yapmak amacıyla, 1970’te Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) kuruldu.

1993’te ise Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş. (TEAŞ) ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ) adıyla yeniden yapılandırıldı.

2001’de TEAŞ; Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ), Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) adıyla yeniden yapılandırıldı.

AK Parti, iktidara gelmesinin ardından “Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Stratejini” oluşturdu. 2004’te Türkiye 21 elektrik dağıtım bölgesine ayrıldı. Daha sonra da özelleştirmeler başladı. Bölgesel dağıtım şirketleri ortaya çıktı.

2013’teToroslar Elektrik Dağıtım AŞ’nin özel sektöre devriyle devlet elektrik dağıtımından tamamıyla çekilmiş oldu. Bugün 21 ayrı bölgenin sahibi olan şirketler Türkiye’nin en büyük ve en güçlü şirketleri.

Aralarında kim var derseniz; Kolin, Limak, Cengiz, Sabancı, Çalık, Bereket, Alarko, Zorlu, IC İçtaş, Kazancı gibi holdinglerden bahsediyoruz.

Tek istisna KCETAŞ yani Kayseri ve Civarı Elektrik Dağıtım A.Ş. adıyla hizmet veren şirket. Çünkü şirket Kayseri Büyükşehir Büyükşehir Belediyesinin bir iştiraki ve kuruluşu özelleştirmelerden çok daha öncesine dayanıyor.

BİZ NE KADAR ÖDÜYORUZ, ONLAR NE KADAR KAZANIYOR?

Türkiye’de aşağıda sayılan şirketlere elektriği bir kamu kuruluşu olan Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) satıyor. Yılbaşından sonra şirketlere satılan 1 kWh elektriğin toptan fiyatı yüzde 34,1 oranında zamlandı. Yani 23,76 kuruştan 31,86 kuruşa çıktı.

Özelleştirilen şirketler ise bu elektriği sanayiye 175,7 kuruşa, ticarethanelere 273,95 kuruşa satıyor.

Hane bazında ise kWh sınırı uygulanıyor. 210 kWh’ın altında kalan yurttaşlar 137 kuruş (1 lira 37 kuruş), bunun üzerindekiler ise yüzde 206 kuruşa (2 lira 6 kuruş) elektriği satın alıyor.

Bir başka deyişle özelleştirilen şirketler, devletten aldığı elektriği yurttaşa üzerine yüzde 330 (210 kWh altı) ve yüzde 546 (210 kWh üstü) koyarak yurttaşa satıyor.

Türkiye’de 47 milyon 189 bin 111’e elektirk abonesi var. Türkiye’de hanelerin ortalama elektrik tüketimi aylık yaklaşık 230 kWh. 210 kWh limitine göre hesaplandığında bugün ortalama 328,9 TL tutuyor.

Dağıtım şirketlerinin Ekim 2021’deki geliri aylık 19,7 milyar liraydı. 2022’de ise gelirin aylık 42,2 milyar liraya çıkması bekleniyor. Yani ayda iki katından daha fazla gelir demek. Bir başka deyişle de yıllık 270 milyar lira.

1. Bedaş

Tam adıyla, CK Boğaziçi Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 1 milyar 960 milyon dolara Cengiz Holding ve Kolin İnşaat’a özelleştirildi. İstanbul Avrupa yakasının elektrik dağıtım faaliyetlerini sürdürüyor.

İller: İstanbul Avrupa Yakası

Tüketici sayısı: 4,5 milyon

Sahibi: Cengiz Holding ve Kolin İnşaat

2. Toroslar EDAŞ

Tam adıyla Toroslar Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 1 milyar 725 milyon dolara Sabancı Holding ve e.On ortaklığındaki Enerjisa’ya özelleştirildi.

İller: Adana, Mersin, Osmaniye, Hatay, Kilis, Gaziantep

Tüketici sayısı: 7,7 milyon

Sahibi: Sabancı Holding ve e.On ortaklığındaki Enerjisa

3. Başkent EDAŞ

Tam adıyla Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 1 milyar 225 milyon dolara EnerjiSA’ya özelleştirildi.

İller: Ankara, Bartın, Çankırı, Karabük, Kastamonu, Kırıkkale ve Zonguldak

Tüketici sayısı: 2 milyon

Sahibi: Sabancı Holding ve e.On ortaklığındaki Enerjisa

4. Ayedaş

Tam adıyla İstanbul Anadolu Yakası Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 1 milyar 227 milyon dolara EnerjiSA’ya özelleştirildi.

İller: İstanbul Anadolu Yakası

Tüketici sayısı: 2 milyon

Sahibi: Sabancı Holding ve e.On ortaklığındaki EnerjiSA

5. Dicle EDAŞ

Tam adıyla Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 387 milyon dolara EKSİM Holding’e özelleştirildi.

İller: Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Şırnak, Siirt

Tüketici sayısı: 2 milyon

Sahibi: EKSİM Holding

6. Gediz EDAŞ

Tam adıyla Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te İzmir ve Manisa’nın elektrik dağıtım faaliyetleri için 1 milyar 231 milyon dolara Elsan-Tümaş-Karaçay Ortak Girişim Grubu’na özellştirildi.

İller: İzmir, Manisa

Tüketici sayısı: 3 milyon

Sahibi: Elsan-Tümaş-Karaçay Ortak Girişim Grubu

7. Uludağ EDAŞ

Tam adıyla Uludağ Elektrik Dağıtım A.Ş. 2010’da 940 milyon dolara Limak Holding’e özelleştirildi.

İller: Bursa, Çanakkale, Balıkesir, Yalova

Tüketici sayısı: 3 milyon

Sahibi: Limak Holding

8. Aydem EDAŞ

Tam adıyla Aydem Elektrik Dağıtım A.Ş. 2008’de 110 milyon dolara Bereket Holding’e özelleştirildi.

İller: Aydın, Denizli, Muğla

Tüketici sayısı: 1,9 milyon

Sahibi: Bereket Holding

9. MEDAŞ

Tam adıyla Meram Elektrik Dağıtım A.Ş. 2009’da 440 milyon dolara Alarko ve Cengiz Holding’e özelleştirildi.

İller: Konya, Kırşehir, Niğde, Karaman, Nevşehir, Aksaray

Tüketici sayısı: 3,7 milyon

Sahibi: Alarko Holding ve Cengiz İnşaat

10. YEDAŞ

Tam adıyla Yeşilırmak Elektrik Dağıtım A.Ş. 2010’da 441 milyon 500 bin dolara Çalık Holding’e özelleştirildi.

İller: Samsun, Ordu, Çorum, Amasya, Sinop

Tüketici sayısı: 1,8 milyon

Sahibi: Çalık Holding

11. SEDAŞ

Tam adıyla Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş. 2009’da 600 milyon dolara Akkök-Ak Enerji-CEZ Ortak Konsorsiyumu’na özelleştirildi. Daha sonra tüm hisseleri AKCEZ aldı.

İller: Bolu, Düzce, Sakarya, Kocaeli

Tüketici sayısı: 1,9 milyon

Sahibi: AKCEZ

12. Akdeniz EDAŞ

Tam adıyla Akdeniz Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 546 milyon dolara Cengiz Holding ve Kolin İnşaat’a özelleştirildi.

İller: Antalya, Isparta, Burdur

Tüketici sayısı: 2,2 milyon

Sahibi: Cengiz Holding-Kolin İnşaat

13. OEDAŞ

Tam adıyla Osmangazi Elektrik Dağıtım A.Ş. 2010’da 485 milyon dolara Yıldızlar SSS’e özelleştirildi. 2017’de Zorlu Holding 360 milyon dolara bölgedeki elektrik dağıtım ve satış faaliyetlerini resmi olarak üstlendi.

İller: Eskişehir, Afyon, Kütahya, Bilecik, Uşak

Tüketici sayısı: 1,7 milyon

Sahibi: Zorlu Holding

14. Aras EDAŞ

Tam adıyla Aras Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 128 milyon 500 bin dolara Kiler ve Çalık Holding’e özelleştirildi.

İller: Erzurum, Ağrı, Kars, Erzincan, Iğdır, Ardahan, Bayburt

Tüketici sayısı: 1 milyon

Sahibi: Kiler Holding-Çalık Holding

15. VEDAŞ

Tam adıyla Vangölü Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 118 milyon dolara Türkerler Holding’e özelleştirildi.

İller: Van, Muş, Bitlis, Hakkari

Tüketici sayısı: 750 bin

Sahibi: Türkerler Holding

16. Çoruh EDAŞ

Tam adıyla AKSA Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş. 2010’da 227 milyon dolara Kazancı Holding’e özelleştirildi.

İller: Trabzon, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane

Tüketici sayısı: 1,7 milyon

Sahibi: Kazancı Holding

17. Fırat EDAŞ

Tam adıyla AKSA Fırat Elektrik Dağıtım A.Ş. Çoruh EDAŞ gibi 2010’da 230 milyon 250 bin dolara Kazancı Holding’e özelleştirildi.

İller: Elazığ, Malatya, Bingöl ve Tunceli

Tüketici sayısı: 1,7 milyon

Sahibi: Kazancı Holding

18. AKEDAŞ

Tam adıyla Akedaş Elektrik Dağıtım A.Ş. 2013’te 60 milyon dolara Arsan, İskur, Nazar Konsorsiyumu’na özelleştirildi.

İller: Adıyaman, Kahramanmaraş

Tüketici sayısı: 1 milyon

Sahibi: Kipaş, Arsan, İskur, Nazar Konsorsiyumu

19. Çamlıbel EDAŞ

Tam adıyla Çamlıbel Elektrik Dağıtım A.Ş. 2010’da 258 milyon 500 bin dolara Kolin İnşaat, Limak Holding, Cengiz Holding’e özelleştirildi.

İller: Sivas, Tokat, Yozgat

Tüketici sayısı: 1,1 milyon

Sahibi: Kolin İnşaat, Limak Holding, Cengiz Holding

20. TREDAŞ

Tam adıyla Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş. 2011’de 575 milyon dolara IC İçtaş’a özelleştirildi.

İller: Tekirdağ-Kırklareli-Edirne

Tüketici sayısı: 1 milyon

Sahibi: IC İçtaş

21. KCETAŞ

Tam adıyla Kayseri ve Civarı Elektrik Dağıtım A.Ş. 1990’dan bu yana Kayseri Büyükşehir Belediyesi iştiraki.

İl: Kayseri

Tüketici sayısı: 750 bin

Sahibi: Kayseri Belediyesi ve ortakları

ELEKTRİK DAĞITIM ŞİRKETLERİNİN GÖREVLERİ

Bulundukları bölgede elektrik şebekesini işletiyorlar. Şebekenin tüm fiziki unsurları, kablolardan direklere, trafolardan sayaçlara dağıtım şirketlerinin sorumluluğunda.

Özetle:

1. Elektrik şebekesinin bakımı, onarımı ve geliştirilmesi,

2. Oluşacak arızalara müdahale ederek tamir arızaların giderilmesi,

3. Şebekenin sürekli olarak çalışır durumda olması için planlı bakımlar yapmak,

4. Görev bölgesi dahilindeki tüm sayaçların okumasını yapmak görev ve sorumlulukları…